Bescherm uzelf tegen de zon: complete FAQ

Zonbescherming is essentieel omdat UV-straling van de zon schade kan toebrengen aan het DNA in uw huidcellen. Deze schade kan leiden tot vroegtijdige huidveroudering en verhoogt het risico op huidkanker aanzienlijk. In Nederland krijgen jaarlijks meer dan 75.000 mensen de diagnose plaveiselcelcarcinoom en nog eens 51.000 mensen een basaalcelcarcinoom.

Leon Plusjé, dermatoloog: "Het voorkomen van huidkanker heeft de hoogste prioriteit. De incidentie, het voorkomen van huidkanker, is nog steeds stijgende. En dat legt een enorme druk op de gezondheidszorg."

UVA- en UVB-straling zijn twee typen ultraviolette straling van de zon die de huid op verschillende manieren beïnvloeden:

• UVA-straling (de 'A' staat voor 'Aging' of veroudering) heeft een lange golflengte en dringt diep in de huid door, tot in de dermis (middelste huidlaag). UVA-straling is verantwoordelijk voor vroegtijdige huidveroudering, zoals rimpels en pigmentvlekken. UVA-straling is het hele jaar aanwezig, ook op bewolkte dagen, en kan door glas heen dringen.
• UVB-straling (de 'B' staat voor 'Burning' of verbranding) heeft een kortere golflengte en dringt voornamelijk door tot de epidermis (opperhuid). UVB-straling veroorzaakt zonnebrand en speelt een belangrijke rol bij het ontstaan van huidkanker. UVB-straling wordt grotendeels tegengehouden door wolken en glas.

Leon Plusjé, dermatoloog: "Het voorkomen van huidkanker heeft de hoogste prioriteit. De incidentie, het voorkomen van huidkanker, is nog steeds stijgende. En dat legt een enorme druk op de gezondheidszorg."

Natuurlijk zonlicht bestaat voor ongeveer 95% uit UVA-straling en voor 5% uit UVB-straling. Voor optimale bescherming is het belangrijk een zonnebrandproduct te kiezen dat beschermt tegen beide typen UV-straling, ook wel "breedspectrum" bescherming genoemd.

SPF staat voor Sun Protection Factor (zonbeschermingsfactor) en geeft aan hoe effectief een product beschermt tegen UVB-straling, de straling die zonnebrand veroorzaakt. De SPF-waarde geeft aan hoeveel langer je in de zon kunt blijven zonder te verbranden, vergeleken met onbeschermde huid.

Bijvoorbeeld: als uw huid normaal na 10 minuten begint te verbranden, zou SPF 30 theoretisch 30 keer langer bescherming bieden (dus 300 minuten of 5 uur). In de praktijk is de bescherming echter vaak korter door zweten, wrijving of andere factoren.

Belangrijk om te weten:

• SPF 15 blokkeert 93% van de UVB-stralen
• SPF 30 blokkeert 96,7% van de UVB-stralen
• SPF 50 blokkeert 98% van de UVB-stralen

Let op: de SPF-waarde zegt alleen iets over de bescherming tegen UVB-straling, niet over de bescherming tegen UVA-straling. Voor volledige bescherming moet je een product kiezen met "breedspectrum" of "UVA/UVB" bescherming.

Voor dagelijks gebruik wordt minimaal SPF 30 aanbevolen. Bij langdurige blootstelling aan de zon, zoals bij buitenwerk of tijdens vakanties, is SPF 50 aan te raden.

Volgens Leon Plusjé is het verschil in bescherming tussen factor 30 en factor 50 niet heel groot: “Het maakt niet zo veel uit wat je smeert, als je het maar smeert.” Kies daarom liever een zonnebrandcrème die je prettig vindt in gebruik en die je vaker aanbrengt, dan een hogere factor die je maar af en toe gebruikt.

Zonnebrandcrème moet minstens elke twee uur opnieuw worden aangebracht, ongeacht de SPF-waarde. Bij zweten en/of afdrogen moet u direct opnieuw smeren, ook wanneer het product waterbestendig is.

Voor optimale bescherming is het belangrijk royaal te smeren en dit regelmatig te herhalen. De beschermende laag van zonnefilters neemt na verloop van tijd af, zeker bij activiteiten waarbij de crème kan verdwijnen, zoals intensief sporten.

Ja, u wordt nog steeds bruin met een hoge SPF-factor. Zonnebrandcrème blokkeert nooit 100% van de UV-straling. De straling die uw huid nog steeds bereikt, zet het bruiningsproces in gang. Uw natuurlijke huidtype bepaalt echter hoeveel u bruint.

Een hoge SPF-factor vermindert wel de schadelijke effecten van de zon op uw huid, terwijl u toch een natuurlijke bruine tint kunt ontwikkelen, maar op een veiligere manier.

Ja, ook met een donkere huidskleur hebt u zonbescherming nodig. Volgens Leon Plusjé bevat een donkere huid meer melanine, dat UV-licht absorbeert en daardoor weliswaar minder risico geeft op huidkanker. Toch biedt dit geen volledige bescherming tegen schadelijke UV-stralen.

Voor alle huidtypes wordt minimaal SPF 30 aanbevolen tijdens blootstelling aan de zon.

Zonnebrandproducten komen in verschillende vormen, die allemaal dezelfde bescherming tegen de zon kunnen bieden. De keuze hangt vooral af van uw persoonlijke voorkeur en waar u het product wilt aanbrengen:

• Crèmes en lotions: Ideaal voor de droge huid en het gezicht, vaak rijk aan hydraterende ingrediënten.
• Gels: Geschikt voor de behaarde huid zoals hoofdhuid of behaarde borst, omdat ze niet plakken of vettig aanvoelen.
• Sticks: Perfect voor nauwkeurig aanbrengen rond de ogen en op de lippen.
• Sprays: Makkelijk aan te brengen, vooral handig voor kinderen of moeilijk bereikbare plaatsen zoals de rug.
• Oliën: Meestal voor mensen die graag een glanzende huid hebben, maar bieden vaak minder langdurige bescherming.

Kies het product dat u prettig vindt in gebruik, want consistentie is belangrijker dan de exacte vorm.

Sommige zonnebrandproducten kunnen milieubelastende ingrediënten bevatten zoals oxybenzone en octinoxate, die schadelijk kunnen zijn voor koraalriffen. Ook worden veel reguliere producten verpakt in plastic dat in het milieu terechtkomt.

Proteczion biedt zonnebrandproducten die:

• Geen microplastics bevatten
• Geen siliconen en octocrylene bevatten
• Vrij zijn van allergenen en parfums
• Hawaii rif-vriendelijk zijn
• Ontwikkeld en geproduceerd zijn in Nederland

Er zijn verschillende soorten huidkanker die door overmatige blootstelling aan de zon kunnen ontstaan:

• Basaalcelcarcinoom: De meest voorkomende vorm (70% van alle gevallen), die zich toont als een verheven, meestal huidkleurige bobbel met een parelachtige, glanzende rand.
• Plaveiselcelcarcinoom (Spinocellulair carcinoom): De op een na meest voorkomende vorm (50%), die vooral voorkomt op delen van de huid die veel aan de zon zijn blootgesteld. Het begint vaak als een korstachtig gezwelletje dat snel kan groeien.
• Melanoom: De minst voorkomende vorm (8%), maar wel de gevaarlijkste omdat deze kan uitzaaien. Ze zien eruit als gepigmenteerde vlekken die donkerder kunnen worden of onregelmatige randen kunnen ontwikkelen.
• Actinische keratose: Dit zijn voorstadia van huidkanker die zich voordoen als roodbruine, schilferige, ruw aanvoelende huidvlekjes, meestal op aan de zon blootgestelde delen.

Ja, buitenwerkers lopen een aanzienlijk hoger risico op huidkanker. Onderzoek wijst uit dat zij 77% meer kans hebben op plaveiselcelcarcinoom en actinische keratose dan de overige bevolking. Ook ligt het risico op basaalcelcarcinoom bij hen 43% hoger.

Leon Plusjé: "Met name de chronische blootstelling aan uv-licht veroorzaakt chronische schade en leidt vaak tot het ontstaan van plaveiselcelcarcinoom. Mensen die chronisch overmatig blootgesteld worden aan zonlicht hebben dus meer kans op het ontwikkelen van huidkanker."

Volgens de Arbowet zijn werkgevers verplicht hun werknemers te beschermen tegen deze risico's, onder meer door het verstrekken van adequate zonbescherming.

Let op de volgende waarschuwingssignalen:

• Vlekken die veranderen van vorm, kleur en grootte
• Vlekken die er anders uitzien dan andere vlekken
• Asymmetrische vlekken
• Vlekken met een onregelmatige rand
• Vlekken die ruw of schilferig aanvoelen
• Vlekken met verschillende kleuren door elkaar
• Vlekken die jeuken
• Vlekken die bloeden of vocht afscheiden
• Vlekken met een parelmoerachtige glans
• Wondjes die niet genezen

Als u twee of meer van deze waarschuwingstekens opmerkt, raadpleeg dan uw huisarts of een dermatoloog.

Wij spreken bij voorkeur over oplosbare (vooral organische moleculen) en onoplosbare (meestal anorganische moleculen) UV-filters. De laatste categorie wordt ook wel aangeduid als ‘mineraal’’. De term ‘mineraal filter’ kan misleidend zijn omdat elke UV-filter eerst chemisch bewerkt dient te worden en de claim natuurlijk niet automatisch een veiliger product voor mens en milieu oplevert.

De werking van de filters is voornamelijk gebaseerd op de absorptie van UV-licht. Er is een lange lijst van toegestane UV-filters in cosmetica in Europa. Dit geeft veel ruimte om het optimale product samen te stellen. Vaak worden beide soorten filters gecombineerd voor bescherming en beleving. De producten van Proteczion bieden de optimale balans tussen effectieve bescherming en prettige gebruikservaring.

Nee, zonnebankbezoekjes helpen niet om uw huid te laten wennen aan de zon. Dit is een hardnekkige misvatting. Zonnebanken geven voornamelijk UVA-straling af, die zorgt voor huidveroudering en huidkanker maar geen natuurlijke bescherming biedt.

De natuurlijke bescherming die ontstaat door een verdikking van de huid komt voornamelijk door UVB-straling. Deze bescherming is echter beperkt en voorkomt niet dat u verbrandt. Zonnebanken zijn daarom niet aan te raden als voorbereiding op de zon.

Ja, ook in de schaduw is zonnebrandcrème noodzakelijk. Bomen, parasols en zonneschermen laten nog steeds uv-stralen door. Bovendien wordt zonlicht weerkaatst door oppervlakken zoals zand, water en beton, waardoor uv-straling u ook in de schaduw kan bereiken.

Het is een misvatting dat u in de schaduw volledig beschermd bent tegen uv-straling. Zelfs onder een parasol of in de schaduw van een boom kan tot 50% van de uv-straling uw huid bereiken door weerkaatsing of doordat de schaduw niet volledig is.

Zonnebrandproducten hebben een beperkte houdbaarheid. Op de verpakking staat aangegeven hoe lang het product na opening houdbaar is, meestal aangeduid met een cijfer en de letter 'M' in een open potje. Bijvoorbeeld '12M' betekent dat het product na opening 12 maanden houdbaar is.

Na opening verliest het product langzaamaan kwaliteit, waardoor het na verloop van tijd mogelijk niet meer de beschermingsfactor (SPF) heeft die op de verpakking staat vermeld. Bewaar zonnebrandcrème altijd koel en droog, niet in direct zonlicht of in een hete auto. Als het product vies ruikt of een vreemde kleur of textuur heeft, kunt u het beter niet meer gebruiken.

Het gebruik van zonnebrandcrème kan de aanmaak van vitamine D in de huid verminderen, maar niet volledig blokkeren. Bij gemiddeld zonlichtgebruik krijgt u nog steeds voldoende vitamine D binnen, zelfs met zonnebrandcrème.

Voor mensen met een lichte huid is dagelijks 15-30 minuten blootstelling van gezicht en handen aan de zon voldoende voor een adequate vitamine D-productie. Verblijft u langer in de zon? Dan is het raadzaam om zonnebrandcrème aan te brengen.

Vitamine D is ook verkrijgbaar via voeding, zoals vette vis en verrijkte zuivelproducten, of via supplementen.

Bij het aanbrengen van zonnebrandcrème worden regelmatig bepaalde gebieden vergeten, waaronder:

• Oren
• Nek en hals
• Voeten en enkels
• Lippen (gebruik speciale lippenbalsem met SPF)
• Hoofdhuid, vooral bij dunner of geen haar
• Achterkant van de knieën
• Handen

Dermatoloog Leon Plusjé wijst specifiek op het probleem bij kale mannen: "kale mannen zitten vaak blootshoofds in de volle zon. Soms wordt een pet gedragen die weliswaar een deel beschermt maar niet de rest van het gelaat en de oren. Een hoed of een pet met een rand rondom zijn veel geschikter."

Nee, de prijs van zonnebrandcrème staat los van de effectiviteit. Alle cosmeticaproducten in Europa moeten voldoen aan strenge wettelijke eisen, ongeacht de prijs. Een duurder product kan wel een aangenamere textuur, geur of andere cosmetische eigenschappen hebben, maar de primaire beschermingsfunctie wordt bepaald door de SPF-waarde en de UVA-bescherming, niet door de prijs.

Kies een product dat bij uw huidtype past en dat u prettig vindt om te gebruiken, zodat u het consequent blijft gebruiken.

Voor mensen die beroepsmatig veel buiten werken, zijn de volgende beschermingsmethoden essentieel:

• Zonnebrandcrème: Gebruik minimaal SPF 30, en breng dit elke twee uur opnieuw aan.
• Beschermende kleding: Draag luchtige kleding met lange mouwen en broekspijpen. UV-werende kleding biedt extra bescherming.
• Hoofdbedekking: Een hoed met brede rand beschermt het gezicht, de oren en de nek.
• Zonnebril: Een goede zonnebril met uv-filter beschermt de ogen en het gevoelige huidweefsel eromheen.
• Werktijden aanpassen: Probeer indien mogelijk intensieve buitenactiviteiten te vermijden tussen 11:00 en 15:00 uur.

Leon Plusjé: "Preventie is van allergrootste belang. Want als jij 30 jaar in de bouw werkt, dan kun je nagaan hoeveel ontzettend veel uv-licht je opvangt."

Ja, Proteczion biedt specifieke oplossingen voor bedrijven en hun buitenwerkende medewerkers:

• Leverbaar in 5 liter cans voor smeerpalen

• 50 ml verpakkingen Sun lotion of Sun oil

• Professioneel advies over implementatie van zonbeschermingsbeleid

• Informatiesessies voor medewerkers over het belang van zonbescherming

Volgens Leon Plusjé: “Ik zou adviseren om hun medewerkers de mogelijkheid te bieden om zonnebrandcrème te smeren, om het te verstrekken. Ik denk dat het ook verstandig is om hun arbodiensten te gaan instrueren om daar beter op te letten, zeker bij beroepsgroepen die een verhoogd risico hebben.”

De meest voorkomende fouten bij zonbescherming zijn:

• Niet smeren. Volgens Leon Plusjé: “Mannen zijn niet gewend om te smeren, zijn vaak wat gemakzuchtig en ook wel te laks. Het risico van niet smeren wordt onderschat.”

• Te weinig product gebruiken: voor een volwassene is ongeveer een shotglas (30 ml) nodig voor het hele lichaam.

• Vergeten opnieuw aan te brengen: zonbescherming moet elke twee uur worden herhaald.

• Vertrouwen op bewolking: uv-stralen dringen ook door wolken heen.

• Onderschatting van de voorjaarszon. Volgens Leon Plusjé: “Als het voorjaar wordt en de zon weer vaker schijnt, zijn we geneigd het effect op de huid te onderschatten. De dikte van de hoornlaag biedt de meeste bescherming. Aan het einde van de winter is deze laag het dunst. Onder invloed van zonlicht wordt deze geleidelijk weer dikker. Het minder felle voorjaarszonlicht gaat dus net zo makkelijk door de huid heen. Reden om ook dan al zonnebrandcrème te smeren.”

Als een arts vermoedt dat u huidkanker heeft, onderzoekt hij of zij de verdachte plek met een dermatoscoop (een speciaal vergrootglas). Indien nodig wordt een biopsie genomen, waarbij een klein stukje weefsel wordt weggenomen voor laboratoriumonderzoek.

De behandeling hangt af van het type huidkanker, de locatie en het stadium. Mogelijke behandelopties zijn:

• Chirurgische verwijdering (meest voorkomend)

• Mohs-chirurgie (voor bepaalde plekken in het gezicht)

• Bevriezing, eventueel gecombineerd met wegschrapen (curettage)

• Fotodynamische therapie (PDT)

• Lokale zalftherapie

• Stralingstherapie

Vroegtijdige opsporing is essentieel voor een succesvolle behandeling.

Het is raadzaam om elke drie maanden een zelfonderzoek van uw huid uit te voeren, vooral als u:

• Vaak in de zon komt
• Een lichte huid heeft
• Vaak verbrand bent in uw jeugd
• Eerder huidkanker heeft gehad
• Een familiegeschiedenis van huidkanker heeft
• Rookt of immunosuppressiva gebruikt

Controleer systematisch uw hele lichaam, inclusief de hoofdhuid, rug, oren en tussen de tenen. Gebruik spiegels of vraag hulp voor moeilijk zichtbare gebieden. Let op nieuwe of veranderende vlekken en gebruik de ABCDE-regel voor beoordeling: Asymmetrie, Border (rand), Color (kleur), Diameter en Evolving (veranderend).

Bij twijfel: raadpleeg uw huisarts of dermatoloog. 

Advies: SkinVision® (CE) app is een gratis te downloaden app die gebruikt kan worden om huidplekjes te beoordelen

Een gebruinde huid als schoonheidsideaal is verrassend genoeg pas ongeveer 100 jaar oud en vrijwel uitsluitend een westers fenomeen. Tot 1923, toen modeontwerper Coco Chanel met een zongebruinde huid terugkeerde van een cruise, werd wereldwijd juist een bleke huid als teken van schoonheid en status gezien.

Zoals dermatoloog Leon Plusjé opmerkt: “Coco Chanel heeft dat veranderd, dat bruin het nieuwe gezond was. Nou, dankjewel. Daar hebben we nu nog problemen mee.”

In andere delen van de wereld wordt een lichte huid nog steeds als schoonheidsideaal gezien. Dit toont aan dat wat wij mooi vinden cultureel bepaald is, en niet universeel.